Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những gì nó để lại sẽ là vết thương còn mãi trong tâm trí cũng như trên thân thể của người dân Việt Nam. Đã 61 năm trôi qua từ ngày Mỹ thực hiện chiến tranh hóa học ở Việt Nam (10/8/1961), nhưng hàng triệu người dân Việt Nam và những thế hệ thứ ba, thứ tư sinh ra trong hòa bình vẫn hằng ngày phải mang trong mình di họa của cuộc chiến ấy - phơi nhiễm chất độc da cam/dioxin do Mỹ rải xuống khắp chiến trường miền Nam trong 10 năm trời.
Để chia sẻ với nỗi đau của nạn nhân chất độc da cam/dioxin và cũng để thức tỉnh lương tri nhân loại cùng chung tay đấu tranh đòi công lý cho các nạn nhân, ngày 25/06/2004 Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quyết định lấy ngày 10/8 hằng năm là Ngày “Vì nạn nhân chất độc da cam Việt Nam”. Từ đó, cứ đến ngày 10/8 hàng năm, Đảng và nhà nước ta đã phát động nhiều hoạt động ý nghĩa và thiết thực để vận động toàn xã hội cùng chung tay, giúp đỡ những nạn nhân chất độc da cam/dioxin để cùng họ chia sẻ nỗi đau to lớn ấy, để họ thấy bản thân mình không bị cô đơn trong xã hội.
Trong chiến tranh Việt Nam, đế quốc Mỹ đã sử dụng khoảng 80 triệu lít chất độc hóa học phun rải xuống các cánh rừng, các thôn ấp, các khu đất trồng trọt với tổng diện tích 3,06 triệu ha, gần bằng ¼ tổng diện tích miền Nam Việt Nam. Chương trình sử dụng các chất độc hóa học của quân đội Mỹ ở miền Nam Việt Nam bắt đầu từ ngày 10/8/1961 và kết thúc vào ngày 31/10/1971 dưới mật danh chung là “Trail Dust”. Từ năm 1961 đến năm 1971, chỉ trong vòng 10 năm, quân đội Mỹ đã tiến hành 19.905 phi vụ, phun rải khoảng 80 triệu lít chất độc hóa học, 61% trong đó là chất da cam chứa 366 kg dioxin xuống gần 26.000 thôn bản, với diện tích hơn 3,06 triệu ha; trong đó có 86% diện tích bị phun rải hơn 2 lần, 11% diện tích bị phun rải hơn 10 lần. Với một lượng khổng lồ chất độc hóa học phun rải lặp đi lặp lại nhiều lần trong một thời gian dài đã làm cho môi trường bị ô nhiễm nặng nề, các hệ sinh thái bị đảo lộn; chức năng giữ nước chống lụt của rừng bị suy giảm; đa dạng sinh học bị suy thoái và trở nên nghèo nàn; một số loài động vật thực vật quý hiếm bị tuyệt chủng; các loài gặm nhấm và cỏ dại phát triển. Hệ thống rừng ngập mặn ở miền Nam, nhất là ở Rừng Sác, phía Đông Bắc Sài Gòn và ở huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau bị phá hủy nặng nề; vai trò của rừng ngập mặn trong giữ đất, lấn biển bị giảm sút.
Chất độc da cam đã làm cho 4,8 triệu người Việt Nam bị phơi nhiễm, hơn 3 triệu người là nạn nhân, gây nên biết bao thảm cảnh mà nhiều thế hệ người Việt Nam phải hứng chịu. Chỉ tính riêng tỉnh Bình Thuận, theo số liệu khảo sát của tỉnh, quân đội Mỹ đã phun rải trực tiếp xuống 65.473 ha, chiếm 8,4% diện tích đất đai toàn tỉnh; gây phơi nhiễm chất độc da cam cho gần 6.000 người. Hầu hết những người bị nhiễm chất độc da cam của tỉnh Bình Thuận là cán bộ kháng chiến, bộ đội, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến và nhân dân sống trong vùng bị rải chất độc; một số là những người từng phục vụ trong chính quyền Sài Gòn cũng bị nhiễm chất độc da cam. Hàng trăm nghìn nạn nhân đã chết, hàng trăm nghìn người đang vật lộn với bệnh tật hiểm nghèo. Các kết quả nghiên cứu ở Việt Nam và thế giới cho thấy, chất độc da cam/dioxin có khả năng gây tổn thương đa dạng và phức tạp trên tất cả các bộ máy sinh lý của cơ thể, gây ung thư da, tổn thương da, gan, tuyến giáp, đái tháo đường; làm tổn thương hệ thống hô hấp, tuần hoàn, tiêu hóa, nội tiết, thần kinh; có vai trò quan trọng gây đột biến gen và nhiễm sắc thể, từ đó gây nên các dị tật bẩm sinh, các tai biến sinh sản. Các bệnh phổ biến ở con, cháu nạn nhân CĐDC là liệt hoàn toàn hay một phần cơ thể, mù, câm, điếc, thiểu năng trí tuệ, tâm thần, ung thư, dị dạng, dị tật bẩm sinh. Đặc biệt là CĐDC có thể di truyền qua nhiều thế hệ và ở Việt Nam di chứng da cam đã truyền sang thế hệ thứ 4. Theo số liệu thống kê của Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam, ở Việt Nam có 4,8 triệu người bị nhiễm chất độc hóa học, bao gồm cả những người tham gia kháng chiến và người dân sinh sống trên địa bàn bị rải chất độc hóa học.
Ngày 10/1/2004, Hội Nạn nhân CĐDC/dioxin Việt Nam chính thức ra mắt hoạt động theo Quyết định số 84/2003/QĐ-BNV ngày 17/12/2003 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ. Hội Nạn nhân CĐDC/dioxin Việt Nam là một tổ xã hội đặc thù, của những nạn nhân chất độc da cam và các cá nhân tự nguyện đóng góp công sức, trí tuệ, tiền, vật chất để giúp nạn nhân chất độc da cam, khắc phục hậu quả chất độc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam. Hội được thành lập nhằm vận động các tầng lớp nhân dân, các tổ chức, cá nhân trong và nước ngoài giúp đỡ nạn nhân chất độc da cam hòa nhập cộng đồng xã hội; tập hợp đoàn kết hội viên, bảo vệ quyền lợi, lợi ích hợp pháp của hội viên… Hội đại diện cho các nạn nhân chất độc da cam trong các mối quan hệ với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, trong đấu tranh buộc Mỹ phải chịu trách nhiệm tham gia khắc phục hậu quả do họ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam.
Ngày 5/2/2004, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 16/2004/QĐ-TTg về trợ giúp đối với hộ gia đình có từ 2 người trở lên không tự phục vụ được do hậu quả chất độc hóa học.
Ngày 25/6/2004, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và 32/32 tổ chức thành viên của Mặt trận họp Hội nghị Vì nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam. Hội nghị nhất trí đề nghị lấy ngày 10 tháng 8 hằng năm là Ngày vì nạn nhân chất độc da cam Việt Nam.
Ngày 29/6/2005, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh số 26/2005/PL-UBTVQH11 về ưu đãi người có công với cách mạng, trong đó quy định người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học và con đẻ của họ bị dị dạng, dị tật, suy giảm khả năng tự lực trong sinh hoạt hoặc lao động là đối tượng được hưởng chế độ ưu đãi người có công với cách mạng.
Ngày 6/4/2010, Chính phủ ban hành Nghị định số 35/2010/NĐ-CP, theo đó, mức trợ cấp chính của người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học gần bằng mức trợ cấp của bệnh binh.
Ngày 24/5/2017, Chính phủ ra quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Quốc gia khắc phục khắc phục hậu quả bom mìn và chất độc hóa học sau chiến tranh. Bằng những chủ trương đúng đắn, những chính sách của Nhà nước đối với nạn nhân chất độc da cam đã thật sự đi vào cuộc sống và xã hội, hàng triệu nạn nhân chất độc da cam đã được chăm lo giúp đỡ. Phong trào “Hành động vì nạn nhân chất độc da cam” do Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát động được đông đảo các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước quan tâm, hưởng ứng. Trong công cuộc khắc phục hậu quả chiến tranh nói chung, chiến tranh hóa học nói riêng, nhân dân Việt Nam nhận được sự ủng hộ, giúp đỡ to lớn của nhân dân thế giới, bạn bè quốc tế ngay trong thời kỳ đế quốc Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh hóa học ở Việt Nam và sau khi chiến tranh kết thúc cho đến nay.
Cùng với quan hệ song phương, sự phối hợp, hợp tác của Chính phủ Mỹ với Việt Nam khắc phục hậu quả chất độc da cam cũng đã có những bước tiến đáng kể. Các cuộc gặp cấp cao hai nước và nhiều dấu mốc quan trọng đã dánh dấu sự phát triển quan hệ phối hợp này. Tính đến tháng 5/2020, tổng kinh phí đã được Quốc hội Mỹ phê duyệt để phối hợp phía Việt Nam khắc phục hậu quả chất độc hóa học do quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam là 328 triệu USD, hoàn thành chương trình tẩy độc ở sân bay Đà Nẵng, bắt đầu triển khai tẩy độc ở sân bay Biên Hòa; hỗ trợ dịch vụ y tế cho người bị nhiễm chất độc hóa học; đồng ý phối hợp thực hiện các chương trình hỗ trợ người khuyết tật...
Kỷ niệm 61 năm ngày vì nạn nhân chất độc da cam, rất nhiều các tỉnh thành trên cả nước đã cùng nhau hưởng ứng các chương trình ý nghĩa, để cùng chia sẻ, xoa dịu tâm hồn, nhằm cố gắng khép lại quá khứ, hướng tới tương lai. Tại TP. Hồ Chi Minh Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin tổ chức chương trình đi bộ “Vì nạn nhân chất độc da cam/dioxin” diễn ra vào sáng chủ nhật ngày 31/7/2022 tại Công viên Văn hóa Đầm Sen, với khoảng 5.000 người tham gia. Thông qua chương trình ý nghĩa này, Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin TP. Hồ Chí Minh kêu gọi sự đóng góp của các tổ chức trong nước và quốc tế vào hoạt động tuyên truyền, giúp đỡ các nạn nhân da cam có điều kiện vươn lên và ổn định cuộc sống.
Tại Quảng Ninh Hội NNCĐDC/dioxin tỉnh Quảng Ninh đã phối hợp với các đơn vị tài trợ triển khai nhiều hoạt động giúp đỡ nạn nhân chất độc da cam, cụ thể:
- Ngày 26/7/2022, Hội NNCĐDC/dioxin tỉnh Quảng Ninh, Hội Chữ Thập đỏ tỉnh Quảng Ninh và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Ninh đã phối hợp với Hội NNCĐDC/dioxin thị xã Đông Triều tổ chức triển khai các hoạt động ủng hộ giúp đỡ, tặng quà NNCĐDC và tổ chức trao quà trị giá 18.500.000 đồng cho 25 gia đình NNCĐDC bị bệnh tật nặng hoàn cảnh khó khăn, là người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học đồng thời là thương binh tuổi cao, sức khỏe yếu; trao 10 thẻ Bảo hiểm y tế trị giá 8.040.000 đồng cho 10 thân nhân trực tiếp nuôi dưỡng nạn nhân không có chế độ BHYT trên địa bàn thị xã Đông Triều
- Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Quảng Ninh hỗ trợ cho 20 người bị nhiễm chất độc da cam/dioxin có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn tỉnh với số tiền ủng hộ là 120 triệu đồng/năm, thông qua Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin tỉnh. Ngày 25/7/2022, ông Nguyễn Minh An, Chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin tỉnh Quảng Ninh cùng Văn phòng tỉnh Hội, lãnh đạo thành Hội Hạ Long và ông Nguyễn Hà Hải, ông Nguyễn Ngọc Thành, Phó Chủ tịch cùng các anh chị em trong Ban Chấp hành Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Quảng Ninh đến thăm và trực tiếp trao tiền hỗ trợ hàng 6 tháng tại gia đình cho 5 Nạn nhân chất độc da cam trên địa bàn thành phố Hạ Long và thành phố Cẩm Phả trong số 20 Nạn nhân chất độc da cam được Hội Doanh nhân trẻ Quảng Ninh hỗ trợ.
- Ngày 26/7/2022, Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin tỉnh Quảng Ninh phối hợp với một số cơ quan đơn vị tổ chức lễ động thổ và trao tiền ủng hộ xây, sửa nhà ở cho gia đình NNCĐDC Phạm Văn Sáng trên địa bàn phường Hưng Đạo, thị xã Đông Triều.
Đã qua 61 năm quân đội Mỹ sử dụng chất độc hóa học gây ra thảm họa da cam ở Việt Nam. Mặc dù chiến tranh đã lùi xa, song hậu quả của chất độc hóa học đối với môi trường và con người vẫn chưa đi vào dĩ vãng. Thấm nhuần đạo lý, truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ người trồng cây” của dân tộc, ngày 10/8 - Ngày vì nạn nhân chất độc da cam Việt Nam được xem như là điểm hẹn của những nghĩa cử cao đẹp vì đạo nghĩa, để toàn thể nhân dân Việt Nam cùng chung tay xoa dịu nỗi đau với những số phận bất hạnh, những số phận đã và đang phải chịu dày vò vì chất độc da cam do chiến tranh để lại.
