Trong năm 2022, nhiều chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), tuổi nghỉ hưu, lương hưu tiếp tục có sự điều chỉnh, tác động đến quyền lợi của người lao động, cụ thể như sau:
1. Điều chỉnh mức đóng BHXH bắt buộc trong năm 2022
Nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, người lao động khó khăn do Covid-19 đã được Chính phủ ban hành năm 2021 và tiếp tục được áp dụng trong năm 2022, trong đó có nội dung về mức đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm TNLĐ, BNN, cụ thể:
a) Đối với người lao động Việt Nam
- Từ ngày 01/01/2022 – 30/6/2022 tổng mức đóng BHXH bắt buộc là 30.5%:
o Người sửa dụng lao động đóng BHXH tổng 20%, cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 17%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 0%
· Mức đóng BHYT: 3%
o Người lao động đóng BHXH tổng 10.5% cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 8%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 1%
· Mức đóng BHYT: 1.5%
- Từ ngày 01/07/2022 - 30/09/2022 tổng mức đóng BHXH bắt buộc là 31%:
o Người sửa dụng lao động đóng BHXH tổng 20.5%, cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 17.5%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 0%
· Mức đóng BHYT: 3%
o Người lao động đóng BHXH tổng 10.5% cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 8%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 1%
· Mức đóng BHYT: 1.5%
- Từ ngày 01/10/2022 tổng mức đóng BHXH bắt buộc là 32%:
o Người sửa dụng lao động đóng BHXH tổng 21.5%, cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 17.5%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 1%
· Mức đóng BHYT: 3%
o Người lao động đóng BHXH tổng 10.5% cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 8%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 1%
· Mức đóng BHYT: 1.5%
Riêng đối với doanh nghiệp hoạt động trong các ngành nghề có nguy cơ cao về TNLĐ-BNN, nếu đủ điều kiện, có văn bản đề nghị và được Bộ LĐ-TB&XH chấp thuận thì được đóng vào quỹ TNLĐ-BNN với mức thấp hơn là (0.3%).
Lưu ý: Mức đóng nêu trên không áp dụng đối với các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và đơn vị sự nghiệp công lập do ngân sách nhà nước bảo đảm chi thường xuyên. Những đối tượng này đóng BHXH theo mức sau:
o Người sửa dụng lao động đóng BHXH tổng 21.5%, cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 17.5%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 1%
· Mức đóng BHYT: 3%
o Người lao động đóng BHXH tổng 10.5% cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 8%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 1%
· Mức đóng BHYT: 1.5%
Tổng mức bảo hiểm xã hội bắt buộc là 32%
b) Đối với người lao động nước ngoài
- Từ ngày 01/01/2022 – 30/6/2022:
o Người sửa dụng lao động đóng BHXH tổng 20%, cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 17%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 0%
· Mức đóng BHYT: 3%
o Người lao động đóng BHXH tổng 9.5% cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 8%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp: 0%
· Mức đóng BHYT: 1.5%
*Lưu ý: Từ ngày 01/01/2022, bổ sung mức đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất cho NLĐ nước ngoài, cụ thể:
Người sử dụng lao động đóng 14%.
Người lao động đóng 8%.
- Từ ngày 01/7/2022:
o Người sửa dụng lao động đóng BHXH tổng 20.5%, cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 17.5%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp 0%
· Mức đóng BHYT: 3%
o Người lao động đóng BHXH tổng 9.5% cụ thể như sau:
· Mức đóng BHXH: 8%
· Mức đóng bảo hiểm thất nghiệp: 0%
· Mức đóng BHYT: 1.5%
Riêng đối với doanh nghiệp hoạt động trong các ngành nghề có nguy cơ cao về TNLĐ-BNN, nếu đủ điều kiện, có văn bản đề nghị và được Bộ LĐ-TB&XH chấp thuận thì được đóng vào quỹ TNLĐ-BNN với mức thấp hơn là (0.3%).
2. Tăng tuổi nghỉ hưu năm 2022 của người lao động
Cụ thể, theo Điều 169 Bộ luật Lao động 2019, tuổi nghỉ hưu năm 2022 có người lao động sẽ tăng lên so với năm 2021.
So với tuổi nghỉ hưu năm 2021 thì tuổi nghỉ hưu năm 2022 đã được điều chỉnh tăng thêm 03 tháng đối với lao động nam và tăng thêm 04 tháng đối với lao động nữ.
Tuổi nghỉ hưu năm 2022 đối với lao động trong điều kiện lao động bình thường là đủ 55 tuổi 8 tháng đối với nữ và đủ 60 tuổi 6 tháng đối với nam.
3. Điều chỉnh cách tính lương hưu với lao động nam
Về cơ bản, lương hưu năm 2022 vẫn được tính theo công thức sau:
Lương hưu = Tỷ lệ hưởng x Mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH
Tuy nhiên, với lao động nam nghỉ hưu từ năm 2022 lại có sự điều chỉnh.
Cụ thể, tại khoản 2 Điều 56 Luật BHXH 2014 quy định: Từ ngày 01 tháng 01 năm 2018, mức lương hưu hằng tháng của người lao động đủ điều kiện quy định tại Điều 54 của Luật này được tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội quy định tại Điều 62 của Luật này và tương ứng với số năm đóng bảo hiểm xã hội như sau:
- Lao động nam nghỉ hưu vào năm 2018 là 16 năm, năm 2019 là 17 năm, năm 2020 là 18 năm, năm 2021 là 19 năm, từ năm 2022 trở đi là 20 năm;
- Lao động nữ nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi là 15 năm
Như vậy, theo quy định này thì từ năm 2022 trở đi, lao động nam phải đóng BHXH đủ 20 năm mới được tính tỷ lệ hưởng thấp nhất là 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH (trong khi tỷ lệ ở lao động nữ chỉ là 15 năm đóng BHXH).
Để đạt được tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa 75% khi nghỉ hưu thì từ năm 2022, lao động nam phải có thời gian đóng BHXH từ đủ 35 năm trở lên.
4. Tăng lương hưu từ ngày 01/01/2022
Theo Nghị định 108/2021/NĐ-CP, từ ngày 01/01/2022 điều chỉnh tăng thêm 7,4% trên mức lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội và trợ cấp hằng tháng của tháng 12 năm 2021 đối với các đối tượng sau:
- Cán bộ, công chức, công nhân, viên chức và người lao động (kể cả người có thời gian tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, người nghỉ hưu từ quỹ bảo hiểm xã hội nông dân Nghệ An chuyển sang theo Quyết định 41/2009/QĐ-TTg về việc chuyển bảo hiểm xã hội nông dân Nghệ An sang bảo hiểm xã hội tự nguyện); quân nhân, công an nhân dân và người làm công tác cơ yếu đang hưởng lương hưu hằng tháng.
- Cán bộ xã, phường, thị trấn quy định tại:
o Nghị định 92/2009/NĐ-CP về chức danh, số lượng, một số chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức ở xã, phường, thị trấn và những người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã;
o Nghị định 34/2019/NĐ-CP sửa đổi một số quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố;
o Nghị định 121/2003/NĐ-CP về chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức ở xã, phường, thị trấn;
o Nghị định 09/1998/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 50/CP về chế độ sinh hoạt phí đối với cán bộ xã, phường, thị trấn đang hưởng lương hưu, trợ cấp hằng tháng.
- Người đang hưởng trợ cấp mất sức lao động hằng tháng theo quy định của pháp luật; người đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo:
o Quyết định 91/2000/QĐ-TTg về việc trợ cấp cho những người đã hết tuổi lao động tại thời điểm ngừng hưởng trợ cấp mất sức lao động hằng tháng;
o Quyết định 613/QĐ-TTg về việc trợ cấp hằng tháng cho những người có từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm công tác thực tế đã hết thời hạn hưởng trợ cấp mất sức lao động;
o Công nhân cao su đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo Quyết định 206-CP về chính sách đối với công nhân mới giải phóng làm nghề nặng nhọc, có hại sức khỏe nay già yếu phải thôi việc.
- Cán bộ xã, phường, thị trấn đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo Quyết định 130-CP ngày 20/6/1975 và Quyết định 111-HĐBT về việc sửa đổi một số chính sách, chế độ đối với cán bộ xã, phường.
- Quân nhân đang hưởng chế độ trợ cấp hằng tháng theo Quyết định 142/2008/QĐ-TTg về thực hiện chế độ đối với quân nhân tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước có dưới 20 năm công tác trong quân đội đã phục viên, xuất ngũ về địa phương (được sửa đổi bởi Quyết định 38/2010/QĐ-TTg).
- Công an nhân dân đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo Quyết định 53/2010/QĐ-TTg về chế độ đối với cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân tham gia kháng chiến chống Mỹ có dưới 20 năm công tác trong Công an nhân dân đã thôi việc, xuất ngũ về địa phương.
- Quân nhân, công an nhân dân, người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân, công an nhân dân đang hưởng trợ cấp hằng tháng theo Quyết định 62/2011/QĐ-TTg về chế độ, chính sách đối với đối tượng tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, làm nhiệm vụ quốc tế ở Căm-pu-chia, giúp bạn Lào sau ngày 30 tháng 4 năm 1975 đã phục viên, xuất ngũ, thôi việc.
Bên cạnh đó, các đối tượng nêu trên nghỉ hưu trước ngày 01/01/1995 sau khi thực hiện điều chỉnh theo quy định Nghị định 108/2021/NĐ-CP mà có mức lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp hằng tháng dưới 2.500.000 đồng/tháng.
5. Tăng mức đóng BHXH tự nguyện tối thiểu từ ngày 01/01/2022
Từ ngày 01/01/2022, sẽ điều chỉnh tăng mức đóng BHXH tự nguyện tối thiểu do có sự điểu chỉnh về mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn.
Cụ thể, mức đóng BHXH tự nguyện hàng tháng bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn. Trong đó, mức thu nhập tháng (Mtnt) do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn.
Mtnt = CN + m x 50.000 (đồng/tháng)
Trong đó:
- CN: Mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn tại thời điểm đóng (đồng/tháng).
- m: Tham số tự nhiên có giá trị từ 0 đến n.
Mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn theo quy định của Thủ tướng Chính phủ và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở tại thời điểm đóng.
Từ ngày 01/01/2022, theo Nghị định 07/2021/NĐ-CP, mức chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn là 1.500.000 đồng/người/tháng, nên mức đóng BHXH tự nguyện tối thiểu năm 2022 có sự điều chỉnh.
Mức đóng BHXH tự nguyện thấp nhất kể từ ngày 01/01/2022 là 330.000 đồng/tháng (22% x 1.500.000 đồng).
6. Điều kiện hưởng BHXH 01 lần đối với người lao động nước ngoài
Theo Nghị định 143/2018/NĐ-CP, NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam, tham gia đóng BHXH bắt buộc sẽ được hưởng BHXH một lần khi có yêu cầu nếu thuộc một trong các trường hợp sau:
- Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định tại các Khoản 1 Điều 9 Nghị định 143/2018/NĐ-CP (như NLĐ Việt Nam) mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH;
- Người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế;
- NLĐ đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định tại Khoản 1 Điều 9 Nghị định 143/2018/NĐ-CP nhưng không tiếp tục cư trú tại Việt Nam;
- NLĐ khi chấm dứt hợp đồng lao động, chứng chỉ hành nghề, giấy phép hành nghề hết hiệu lực mà không được gia hạn.
