Năm 2023 thị trường vận tải ghi nhận sự tăng trưởng tích cực ở các lĩnh vực, đặc biệt là vận tải hành khách. Tuy nhiên, hoạt động vận tải phục hồi lại gây sức ép đến việc đảm bảo an toàn giao thông khi tình hình tai nạn có dấu hiệu phức tạp trở lại. Toàn ngành giao thông vận tải nỗ lực kéo giảm tai nạn giao thông trong 9 tháng năm 2023, đặc biệt về số vụ và số người chết. Tuy nhiên, tình hình vẫn phức tạp khi số người bị thương tăng hơn cùng kỳ, tai nạn giao thông liên quan tới xe kinh doanh vận tải gây nhiều quan ngại.
Mới đây ngày 31/10/2023 tại Lạng Sơn xảy ra vụ tai nạn tại Km 70+800 quốc lộ 1A, đoạn qua dốc Rừng Cấm, xã Hòa Lạc, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Xe chở khách (loại 16 chỗ ngồi) mang BKS 14B-036.57 do tài xế Quách Đình Trọng (sinh năm 1966, trú tại TP Hạ Long, Quảng Ninh) điều khiển lưu thông hướng Lạng Sơn - Hà Nội đâm vào đuôi một xe đầu kéo chở xi măng đang dừng bên phải đường do gặp sự cố. Sau khi đâm vào phía sau xe chở xi măng, chiếc xe khách 16 chỗ này tiếp tục va chạm với một xe container chạy hướng ngược lại. Vụ tai nạn làm 4 người tử vong tại chỗ, 1 người tử vong trên đường đến bệnh viện, 10 người được đưa đi cấp cứu. Theo cơ quan chức năng, thiết bị giám sát hành trình của xe khách đã bị ngắt kết nối lúc 4 giờ 59 phút ngày 30-10, cách thời điểm xảy ra vụ tai nạn 19 tiếng đồng hồ.
Hàng năm, theo chỉ đạo của Bộ Giao thông vận tải, Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp với các Sở Giao thông vận tải rà soát định kỳ để kiểm tra và xây dựng kế hoạch tiếp tục xử lý tiến tới dần xóa bỏ các điểm đen về giao thông trên Quốc lộ 1A và các tuyến quốc lộ trọng điểm.
Theo thông tin của Bộ Giao thông vận tải thì kết quả năm 2021 xử lý được 81 vị trí, năm 2022 xử lý được 46 vị trí; từ đầu năm 2023 đến nay, Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo Cục Đường bộ Việt Nam cho phép chuẩn bị đầu tư để xử lý 16 vị trí điểm đen, 22 điểm tiềm ẩn mất an toàn giao thông thuộc kế hoạch bảo trì năm 2023 và 21 điểm mất an toàn giao thông khác.
Về nhiệm vụ giảm số vụ, số người chết, bị thương về tai nạn giao thông hàng năm, Bộ Giao thông vận tải đã phối hợp cùng Bộ Công an và cơ quan liên quan thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông, trong đó tập trung vào 5 nhóm giải pháp.
Một, xây dựng, hoàn thiện các quy định của pháp luật về lĩnh vực bảo đảm trật tự, an toàn giao thông.
Hai, nâng cao điều kiện an toàn giao thông đối với kết cấu hạ tầng giao thông.
Ba, tăng cường tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật.
Bốn, triển khai công tác thanh tra, kiểm tra để xử lý các hành vi vi phạm về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông, tập trung xử lý vi phạm trật tự an toàn giao thông theo các nhóm chuyên đề như: chuyên đề “Người điều khiển xe trên đường mà trong cơ thể có chất ma túy, vi phạm nồng độ cồn”; chuyên đề “Kiểm soát phương tiện vận tải hành khách, nhất là xe chở học sinh, công nhân viên, xe hợp đồng; phương tiện vận tải hàng hóa, xe chở hàng cồng kềnh, nguy hiểm”; chuyên đề đề “cơi nới thùng xe và chở hàng quá trọng tải, quá khổ”; chuyên đề “vi phạm tốc độ”; chuyên đề “Sử dụng các loại giấy tờ giả liên quan đến người điều khiển và phương tiện”...
Trong 9 tháng đầu năm 2023, theo báo cáo nhanh của Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia toàn quốc xảy ra 8.335 vụ tai nạn giao thông, làm chết 4.765 người, bị thương 5.802 người. So với cùng kỳ năm 2022, số vụ giảm 90 vụ (giảm 1,07%), giảm 60 người chết (giảm 1,24%), tăng 216 người bị thương (tăng 3,87%).
Đánh giá về tình hình trật tự, an toàn giao thông thời gian qua tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc sơ kết công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông 9 tháng đầu năm; phương hướng, nhiệm vụ quý 4/2023 do Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia tổ chức, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải thẳng thắn nhìn nhận, tình hình vẫn diễn biến phức tạp, gây bức xúc, lo lắng trong xã hội, gần đây nhất là vụ tai nạn giao thông liên quan tới xe khách kinh doanh vận tải. Một số vi phạm chưa được khắc phục triệt để; tai nạn giao thông giảm chưa bền vững. Trong đó tình trạng vi phạm chở quá tải trọng của xe ô tô tải giảm mạnh nhưng còn diễn biến phức tạp trên địa bàn các địa phương có nhiều mỏ vật liệu hoặc giáp biên giới. Còn hiện tượng xe chở quá tải chạy qua nhiều tỉnh mà không bị phát hiện, xử lý. Hiện tượng cơi nới thành, thùng xe có dấu hiệu tái diễn tại một số địa phương.
Một vấn đề lớn nữa là hiện nay 50% số vụ tai nạn nghiêm trọng vì xe kinh doanh vận tải. Đáng lưu ý, với các đơn vị kinh doanh vận tải, việc chưa chấp hành nghiêm các yêu cầu về kinh doanh và điều kiện kinh doanh cũng dẫn đến tai nạn giao thông. Lý giải về những tồn tại này, Bộ Giao thông vận tải cho rằng công tác xây dựng, ban hành và phổ biến văn bản quy phạm pháp luật: một số văn bản quy phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông chậm ban hành so với thời hạn quy định tại Nghị quyết số 88/NQ-CP và Nghị quyết số 12/NQ-CP của Chính phủ.
Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và xây dựng văn hóa giao thông ở một số địa phương chưa được duy trì thường xuyên mà tập trung vào các đợt cao điểm; chưa tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông, lái xe, chủ doanh nghiệp vận tải.
Hiện tượng doanh nghiệp kinh doanh vận tải giao phương tiện cho người chưa được khám sức khỏe hay ép thời gian giao hàng hoặc tăng chuyến dẫn đến người lái xe phải lái xe quá giờ, làm việc quá thời gian trong ngày theo quy định hoặc lái xe phải chạy quá tốc độ, ép lái xe phải chở hàng quá tải...
Ngoài ra, việc giải quyết các “điểm đen” tai nạn giao thông còn chưa kịp thời, tỷ lệ giải quyết, khắc phục còn thấp, mới chỉ đạt 44,7% tập trung ở các tuyến quốc lộ, các vị trí chưa được giải quyết tập trung trên các tuyến đường tỉnh, đường huyện. Việc phân làn, phân luồng giao thông, bố trí biển báo, biển chỉ dẫn, tín hiệu giao thông có nơi chưa hợp lý, thiếu khoa học. Việc kiểm soát tải trọng phương tiện ngay từ đầu nguồn nhiều hạn chế... Công tác tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm còn nhiều bất cập, khiến nhiều hành vi vi phạm chưa được phát hiện và xử lý triệt để.
Theo Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, nguyên nhân của tình trạng trên là do ý thức chấp hành các quy định pháp luật về trật tự, an toàn giao thông của một bộ phận người tham gia giao thông, lái xe và chủ doanh nghiệp còn yếu kém. Tình trạng lái xe vi phạm tốc độ, sai phần đường, làn đường cho phép... còn diễn ra khá phổ biến. Hành vi vi phạm quy định nồng độ cồn, chất ma túy khi lái xe đã giảm sâu nhưng vẫn còn tồn tại.
Cấp ủy, chính quyền và lực lượng chức năng ở một số địa phương còn nhận thức chưa đúng, thiếu quyết liệt trong chỉ đạo, còn tình trạng ỷ lại cho các lực lượng chức năng. Hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật về trật tự, an toàn giao thông ở một số đơn vị, địa phương còn hạn chế.
Sự phối hợp thực hiện các nhiệm vụ bảo đảm trật tự, an toàn giao thông giữa các cơ quan, lực lượng bảo đảm trật tự, an toàn giao thông có nơi, có lúc chưa chặt chẽ, nhất là trong kiểm tra việc thực hiện quy định an toàn giao thông đối với các đơn vị kinh doanh vận tải bằng xe ôtô.
Bên cạnh đó, còn có nguyên nhân do nguồn kinh phí dành cho công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông còn hạn chế, nhất là kinh phí để thực hiện duy tu, bảo trì, khắc phục điểm đen về tai nạn giao thông trên mạng lưới kết cấu hạ tầng.
Để giải quyết bất cập, chú trọng nâng cấp hạ tầng thời gian tới, được biết Bộ Giao thông vận tải tới đây sẽ tiếp tục chú trọng hoàn thiện thể chế và các quy định liên quan, trước mắt là Luật Đường bộ và Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ. Tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành hướng dẫn bảo đảm trật tự, an toàn giao thông để các Bộ, ngành, địa phương chủ động thực hiện các giải pháp bảo đảm trật tự, an toàn giao thông khi cần thiết. Tổ chức cuộc họp chuyên sâu để phân tích mổ xẻ những bất cập trong quản lý hoạt động kinh doanh vận tải bằng ô tô và hành vi thanh thiếu niên chưa đủ tuổi điều khiển xe mô tô gây tai nạn giao thông, từ đó kiến nghị những sửa đổi bổ sung cho phù hợp với tình hình mới. Cùng với đó, bảo đảm tiến độ, chất lượng, sớm đưa vào khai thác, vận hành các dự án kết cấu hạ tầng giao thông quan trọng, hiện đại đặc biệt là hệ thống đường bộ cao tốc; tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác bảo trì, sửa chữa kết cấu hạ tầng giao thông, xử lý điểm đen; rà soát, điều chỉnh tổ chức giao thông, hệ thống báo hiệu bảo đảm điều kiện an toàn của kết cấu hạ tầng giao thông. Lồng ghép mục tiêu, các giải pháp bảo đảm trật tự an toàn giao thông và chống ùn tắc giao thông trong quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch vùng, tỉnh.